Herdenken op en rond de 3e Daltonschool
Onze school heeft twee oorlogsmonumenten geadopteerd en herdenkt jaarlijks met de leerlingen op deze twee plekken. Dit jaar doen wij dat op 25 mei. In de groepen 8 starten wij direct na de meivakantie met een eigen project over de Tweede Wereldoorlog en leren de kinderen van de leerkrachten, van diverse gastsprekers en door eigen onderzoek te doen, veel over deze tijd.
Het eerste monument waar wij jaarlijks herdenken, is de plaquette op de buitenmuur van onze school (het hoofdgebouw) . De omgebrachte kinderen en leerkrachten van de Herman Elteschool - een school voor joods lager onderwijs die van 1935 tot 1943 in het gebouw van onze huidige school zat - worden hier genoemd en herdacht.
Het tweede monument is al lang geleden door onze school geadopteerd en deze plaquette hangt op de buitenmuur bij het adres Van Woustraat 149. Daar was in en vooral voor de Tweede Wereldoorlog IJssalon Koco gevestigd. De ijssalon was heel populair in de buurt en had ook een vestiging in de Rijnstraat (nr. 71-73). Op 19 februari 1941, nu 81 jaar geleden, vond hier een inval plaats.
De inval bij Koco had desastreuze gevolgen…. zoals de razzia in de Jodenhoek bij het Waterlooplein op 22 en 23 februari 1941, die een paar dagen later mede aanleiding voor de Februaristaking was. Deze staking wordt jaarlijks landelijk herdacht. In Amsterdam is dat dit jaar ook weer op 25 februari, op het Waterlooplein.
De gevolgen van de genoemde inval waren ook gigantisch groot voor de eigenaren van Koco, de twee gevluchte Duitse Joden Ernst Cahn en Alfred Kohn, en hun families.
In mei 2019 deed de 3e Daltonschool mee aan het project ‘Oorlog in mijn buurt’. Natuurlijk wilden wij als school ook aandacht voor het door ons geadopteerde oorlogsmonument van de IJssalon. Drie kinderen uit de toenmalige groep 8 interviewden twee achterneven van Ernst Cahn en hielden hier een presentatie over. Het is extra bijzonder dat een van deze achterneven, Freerk van der Meulen, de opa is van drie leerlingen die nu op onze school zitten, namelijk Livya uit groep 3, Chaya uit groep 5 en Yael uit groep 8.
Ook in mei 2021 mochten wij weer meedoen aan ‘Oorlog in mijn buurt’. Liv, Mia, Jacob en Juliette hebben toen dezelfde achterneven (online) kunnen spreken en hier later een presentatie over gehouden . Ook hebben zij tijdens de herdenking het verhaal over Koco terug vertelt aan klasgenoten en genodigden.
Hieronder een stukje uit de interviews (ook terug te lezen op de website van ‘oorlog in mijn buurt’).
Wat weten jullie over het verzet in de ijssalon?
Freerk: ‘Vanaf 1941 kwamen er regeltjes voor Joden. Ze mochten niet meer naar de film of naar het park. Ze mochten heel veel niet meer. Veel mensen waren het daar niet mee eens. Zij gingen zich actief verzetten tegen de Duitsers. Dat deden ze door knokploegen op te richten. Als zo’n ploeg dan een clubje NSB’ers tegenkwam, gingen ze hen met knuppels te lijf. Ernst Cahn zat ook bij zo’n knokploeg hier in de buurt.’
Frank: ‘Koco had meerdere locaties en volgens mijn moeder hadden ze bij Koco het beste ijs uit de buurt. Schuin tegenover de locatie in de Van Woustraat had een NSB’er ook een ijswinkel, maar die liep niet zo goed omdat Koco lekkerder ijs had. Daar waren de NSB’ers natuurlijk jaloers op. De Joodse knokploeg kwam altijd samen in de ijssalon om te vergaderen. De NSB’ers kwamen regelmatig langs om te pesten. Op 19 februari 1941 dacht Ernst Cahn dat de NSB’ers weer voor de deur stonden, maar het was de Duitse politie. Ze kwamen hem en de knokploeg arresteren.’
Wat is er na de arrestatie met Ernst Cahn gebeurd?
Frank: ‘Na zijn arrestatie is Ernst naar de gevangenis in Scheveningen gebracht, waar hij is ondervraagd. Hij is ter dood veroordeeld en uiteindelijk geëxecuteerd op de Waalsdorpervlakte in de duinen bij Den Haag. Alfred Kohn is overleden in concentratiekamp Auschwitz.’
Freerk: ‘In de gevangenis is Ernst eerst zwaar mishandeld. De Duitsers hebben erg hun best gedaan om te weten te komen wie de andere leden van de knokploeg waren. Maar dat heeft hij niet verteld. Ernst Cahn was de eerste Nederlandse verzetsstrijder die is gefusilleerd. Ik vind dat onvoorstelbaar, ter dood veroordeeld worden zonder enige vorm van een rechtszaak.’
Hoe wist de familie dat Ernst was gedood?
Freerk: ‘Bij hen was bekend dat hij zou worden geëxecuteerd. Voor zijn dood heeft hij nog een brief naar de familie gestuurd. We hebben een kopie van de brief. Helaas is het handschrift wat onduidelijk en slecht leesbaar. We weten dat hij afscheid nam en vertelde wat er met de ijssalon moest gebeuren. Helaas kon onze opa zijn broer niet opzoeken om afscheid te nemen. Hij was ook Joods, de kans dat hij ook zou worden opgepakt was te groot. Dat risico wilde hij niet lopen. De vrouw van Ernst heeft het hem kwalijk genomen, maar zij was niet Joods, voor haar was er geen risico.’